Προσφώνηση

Η παρουσία σας εδώ είναι μεγάλη τιμή για μας  και σας ευχαριστούμε εκ βαθέων.

Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω και το προεδρείο του συνδέσμου  φιλολόγων ν. Σερρών  που, αν και νεότευκτο, με σειρά πρωτοβουλιών και παρεμβάσεων  έδωσε ήδη  τα πρώτα χειροπιαστά  δείγματα θετικής γραφής, καταθέτοντας μεράκι και ζήλο,  αλλά και προσωπικό χρόνο και μόχθο.

Τη Σοφία Νικολαΐδου  τη  γνώρισα πριν από 10  περίπου χρόνια, όταν στα πλαίσια της επιμορφωτικής της αποστολής υλοποιήσαμε  σε συνεργασία 2 διδασκαλίες στο μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας.  Οι διδασκαλίες αυτές έγιναν στο σχολικό εργαστήριο του 2^ου Γυμνασίου Σερρών,  όπου υπηρετούσα τότε.

Πριν αναφερθώ σε κάποιες πτυχές του σεναρίου μου που περιέχεται στο βιβλίο, θα ήθελα να καταθέσω κάποιες σκέψεις  σχετικά με την ακολουθούμενη διδακτική πρακτική.

 Στη συντριπτική πλειοψηφία τους οι φιλόλογοι, προσπαθώντας να βελτιώσουν την ποιότητα της διδασκαλίας, βρίσκονται σε μια αέναη  διαλεκτική ανανέωσης των διδακτικών τους  στρατηγικών και μεθόδων. Ωστόσο η εγκαθιδρυμένη ταυτότητα διδάσκοντος, που τείνει να φυσικοποιεί  τον υφιστάμενο παραδοσιακό τρόπο  δασκαλοκεντρικής διδασκαλίας, μας εμποδίζει πολλές φορές να υιοθετήσουμε έστω και σε  πειραματική βάση  εναλλακτικές  διδακτικές διαδρομές. Δύσκολα ξεφεύγουμε από τα διδακτικά ειωθότα. Ενώ  σχεδόν πάντα μας  απασχολεί το τι και το  γιατί, λίγες φορές όμως στεκόμαστε στο που, στο πότε και κυρίως στο πως;

Αναμφισβήτητα

 Η σύγχρονη καταναλωτική εποχή  επιβάλει  την πρώιμη   εξειδίκευση  και τη χρησιμοθηρία.  Το γεγονός  αυτό  αντιστρατεύεται τους βαθύτερους και  ουσιαστικούς παιδευτικούς στόχους  και ενισχύει  την    αντιπνευματικότητα.

 Αν ανατάμουμε στο μάθημα της λογοτεχνίας, μια από τις διαπιστώσεις μας θα είναι ότι παρά τις φιλότιμες και άοκνες προσπάθειες των εκπαιδευτικών   - πλην κάποιων σπάνιων εξαιρέσεων-  δεν επιτυγχάνονται στον επιθυμητό βαθμό.

. η εκλεκτή συγκίνηση που γεννά η επαφή με τα προϊόντα της τέχνης

. η καλλιέργεια της ευαισθησίας και  η  ενσυναίσθηση

. η  διεύρυνση της προβληματικής  και της κριτικής ικανότητας  των μαθητών.

. ο αξιακός κώδικας  των μαθητών εμπλουτίζεται με διαχρονικές και πανανθρώπινες αξίες

.Δεν παρέχονται κίνητρα για δημιουργική έκφραση

 δεν ενισχύεται η αναγνωστική διάθεση.

  Στη  δε  Γ΄ λυκείου  συμβαίνει το παράδοξο  η μεν λογοτεχνία γενικής παιδείας να  θυσιάζεται  προκειμένου να εξοικονομηθεί χρόνος για τη διδασκαλία της γλώσσας, της έκθεσης δηλαδή , στη δε λογοτεχνία κατεύθυνσης το κείμενο να αποστραγγίζεται, και να τομογραφείται, η λεπτομέρεια να διογκώνεται  ακόμη και στο τυχαίο να εντοπίζονται πολλές φορές ίχνη  προθετικότητας, προκειμένου να εξαχθούν   μετρήσιμες ερωτήσεις για τις πανελλαδικές εξετάσεις.

Αποκορύφωμα  της τάσης αυτής η ερώτηση του περασμένου Μαΐου που ήθελε το σχολιασμό του τίτλου του ποιήματος ο «Ελεγκτής» του Μίλτου Σαχτούρη. Στη συγκεκριμένη ερώτηση δεν ήταν λίγοι οι καλοί μαθητές που έχασαν μέχρι και 10 μόρια, επειδή θεωρούσαν ότι η απάντηση θα έπρεπε να είναι πολύ πιο σύνθετη από το να πουν ότι ο τίτλος αποτελείται από άρθρο και ουσιαστικό. 

Απουσιάζει γενικά η κριτική σκέψη, η συμμετοχή   και η  δημιουργική   έκφραση. Η λογοτεχνία γενικά θεωρείται από τους μαθητές ως ένα σκοτεινό και δυσνόητο μονοπάτι που το  ακολουθούν κάποιοι ονειροπαρμένοι αιθεροβάμονες  και δεν βρίσκουν  ούτε μια ευλογοφανή πρόφαση   για να τους ακολουθήσουν Το  λογοτεχνικό κείμενο  θα μπορούσε να παραλληλιστεί με μια νωχελική μηχανή. Μηχανή που απαιτεί από τον αναγνώστη μια κοπιώδη συνεργασία για να συμπληρωθούν οι χώροι  που έχουν μείνει κενοί τόσο  από αυτό που ειπώθηκε  όσο και από αυτό που  υποδηλώθηκε αλλά  δε λέχθηκε . Η φράση «τι εννοεί  ο ποιητής»  εκτός από την απορία, συνυποδηλώνει σαρκασμό και ειρωνεία, απέναντι στις  κατευθυνόμενες μονοδιάστατες ερμηνείες.  Ωστόσο, καμιά ερμηνεία του κειμένου δεν πρέπει και δεν μπορεί να είναι αυθαίρετη. Κάθε ερμηνευτική προσπάθεια οικοδομείται πάνω στις λέξεις και σε μια σειρά δομικά χαρακτηριστικά.

Αναζητώντας τώρα  τα αίτια αυτής  της πραγματικότητας  που μας θλίβει βαθύτατα και μας πληγώνει, επιρρίπτουμε ευθύνες στα κακογραμμένα βιβλία, στα αναλυτικά προγράμματα, στην  αποσπασματικότητα της γνώσης, στα χαρακτηριστικά της σύγχρονης εποχής.  ενίοτε  αναφύονται και κάποια ενοχικά σύνδρομα για δικές μας ανεπάρκειες ή αδυναμίες. 

 ΟΙ νέες τεχνολογίες κομίζουν πράγματι κάτι νέο που θα μας λύσει όλα τα προβλήματα; Ασφαλώς η απάντηση δεν μπορεί να είναι ούτε απλή ούτε μονολεκτική. Σίγουρα  δεν Θα  πρέπει να τις αγνοήσουμε αλλά ούτε και να προσδώσουμε  σ’ αυτές μεσσιανικά χαρακτηριστικά;

 Από την άποψη αυτή παρουσιάζει ενδιαφέρον  το θέμα έκθεσης των  πανελληνίων. του περασμένου Μάιου.

«Να αναφερθείτε στους τρόπους που θα συμβάλουν στην αρμονική συνύπαρξη του βιβλίου με τα ηλεκτρονικά μέσα πληροφόρησης και γνώσης».  Ζητήθηκε εν πολλοίς από τους μαθητές να απαντήσουν σε κάτι στο οποίο ούτε εμείς οι διδάσκοντες είμαστε έτοιμοι να δώσουμε τη σωστή απάντηση.

Αναμφίβολα

 Η εκπαίδευση δεν πρέπει και δεν είναι δυνατόν να μείνει ανεπηρέαστη από τη διάδοση της χρήσης των Νέων Τεχνολογιών. Άλλωστε η νέα γενιά δέχεται τις επιρροές από τις νέες τεχνολογίες, ζει και βιώνει την πληροφόρηση στο έξω από το σχολείο περιβάλλον, γεγονός που επιβάλλει τον εκσυγχρονισμό του σχολείου ως προς τα μέσα και τις τεχνικές διδασκαλίας.

Σε κάθε περίπτωση η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών προϋποθέτει όμως  και ένα διαφορετικό διδακτικό μοντέλο. το ομαδοσυνεργατικο . Χώρος διδασκαλίας είναι το εργαστήριο πληροφορικής  όπου οι μαθητές  χωρισμένοι σε ομάδες κατακτούν τη γνώση βιωματικά  υλοποιώντας με τρόπο βηματικό τα φύλλα εργασίας αξιοποιώντας πληροφορίες που αντλούν από επιλεγμένους ιστοχώρους και  ειδικά λογισμικά. Τα νοητικά εργαλεία (mind tools) που  παρέχουν τα ανοικτά λογισμικά γενικής χρήσης. αποτελούν  μαθησιακά εργαλεία που διευκολύνουν την  ανακαλυπτική μάθηση.

  Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι οι νέες  τεχνολογίες δεν είναι μόνο μέσα  παρουσίασης αλλά και μορφές άσκησης νέου γραμματισμού, κύριο χαρακτηριστικό του οποίου είναι η πολυτροπικότητα, η κατάργηση της  γραμμικότητας  με την αξιοποίηση του υπερκειμένου η συνεργασία στο στάδιο της κατασκευής και η διαδραστικότητα.

 Πρώτα πρώτα οι  νέες τεχνολογίες δίνουν τη δυνατότητα διδασκαλίας   όλων σχεδόν των κειμένων που περιέχονται στα ανθολόγια, διευρύνοντας την ειδολογική ποικιλία  και τη  θεματική  των κειμένων  η οποία στις μέρες μας εμφανίζεται  ισχνή. Παρέχεται η δυνατότητα να διδαχθούν κείμενα τα οποία συνήθως περνούν απαρατήρητα, δεν εμπίπτουν στον λεγόμενο λογοτεχνικό κανόνα, και ουσιαστικά  δεν αξιοποιούνται .

 Ένα από τα σενάρια του βιβλίου με τίτλο «ζώα σε αιχμαλωσία» Η αρκούδα. Μελετώντας το λογοτεχνικό ύφος  αναφέρεται σε ένα διήγημα του Μ. Μητσάκη με τίτλο «Η αρκούδα». Περιέχεται στο ανθολόγιο της Β΄ Λυκείου  και το γνωστό  ποίημα του Άγγελου Σικελιανού « Ιερά Οδός» που περιέχεται στο Ανθολόγιο της Α΄ Λυκείου. Τα δυο κείμενα ανήκουν σε διαφορετική εποχή, διαφέρουν στο είδος, και στη γλώσσα, στην εφόρμηση και στην τελική στόχευση. Ανήκουν όπως θα λέγαμε σε διαφορετική λογοτεχνική σχολή και τεχνοτροπία. Παρουσιάζουν   όμως εντυπωσιακές  ομοιότητες στο περιεχόμενο. Και στα  δυο κείμενα   γίνεται λόγος για δημόσια παράσταση μιμικής με ορχηστρίδα  την αρκούδα  που έχει εκπαιδευτεί με τρόπο απάνθρωπο. Ο Μητσάκης μένει στο γεγονός, βδελύσσεται από αυτό  και το καταγγέλλει δημόσια. Ο λόγος του  σε απλή καθαρεύουσα χειμαρρώδης  και ο τόνος συναισθηματικός.. Αντίθετα ο Σικελιανός  χρησιμοποιεί το περιστατικό για να ταξιδέψει έξω από το  χρόνο και να αναστοχαστεί. Κυριαρχεί ο λυρικός  τόνος και η ασύλληπτη εκφραστική δύναμη  μιας μοναδικής εικονοποιίας.  Τα φραστικά μέσα ποικίλουν και οι λέξεις ενσωματώνονται στο ρείθρο του ρυθμού χωρίς καμιά απώλεια της εσωτερικής τους πνοής.

 Αυτές τις διαφορές και τις ομοιότητες των δυο κειμένων  εκμεταλλευόμαστε   στο σενάριο διδασκαλίας, προκειμένου να εμπλέξουμε τους μαθητές μας σε μια διαδικασία κριτικής αναζήτησης αλλά και  δημιουργικής έκφρασης με προβλεπόμενο χρόνο 6 έως 8 διδακτικές ώρες.

 Οι ΤΠΕ μπορούν αρχικά να βοηθήσουν στην αφόρμηση. Πώς θα αντικαταστήσουμε την αδιαφορία του μαθητή με τη θετική στάση;  Στην κατεύθυνση αυτή θα μπορούσε να συμβάλλει μια πετυχημένη αφόρμηση. Στην  περίπτωσή μας η επιλογή ήταν να δημιουργηθεί ένα συναισθηματικό προγεφύρωμα στη συνείδηση των μαθητών με  σύντομη προβολή αποσπασμάτων από την ταινία του Ζαν Ζακ  Αννώ  με τίτλο  The Bear. Για την κατασκευή του 4λεπτου φίλμ  χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό movie maker  που παρέχεται δωρεάν μαζί με τα windows νέας γενιάς. Επιλέχθηκαν  κάποιες σκηνές  που δείχνουν την αρκούδα στο φυσικό της  περιβάλλον με κάποια νατουραλιστική διάσταση, προκειμένου οι μαθητές  να συνειδητοποιήσουν με τρόπο εναργέστερο  τη διαφορά ανάμεσα στην κατάσταση  της  άγριας απόλυτης ελευθερίας   και στη δεινή και απάνθρωπη  θέση της αιχμαλωσίας. « Τη μετατροπή  του πλημμυρισμένου από χυμούς  θηριώδους ζωής σε οκνηρό τετράποδο». Είναι προφανές ότι την ώρα που προβάλλεται αυτό το φιλμάκι οι μαθητές δεν πρέπει να γνωρίζουν τη σύνδεσή του με τα δυο κείμενα, ώστε κατά την πορεία του μαθήματος να  αξιοποιηθεί  δημιουργικά το στοιχείο της έκπληξης. Η  μετεκέκνωση (μεταφορά) της  συγκίνησης από μια μορφή τέχνης σε μια άλλη  είναι  απόλυτα θεμιτή  και λειτουργεί ως  θετική συνιστώσα για την  δημιουργική πρόσληψη και αφομοίωση  σε  θαμπό  φόντο  ολιστικότητας .

Σχετικό video.

 Σε καμμιά περίπτωση αυτό δεν πρέπει να αποβαίνει σε βάρος των λογοτεχνικών κειμένων. Ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος  να μετατοπιστεί το κέντρο βάρους  από το κείμενο στην ταινία . Ο κίνδυνος περιορίζεται με τον καλό σχεδιασμό του σεναρίου και  τους κατάλληλους  χειρισμούς  από την πλευρά του διδάσκοντος που, έχοντας στη φαρέτρα του και εναλλακτικές διαδρομές,  κινεί και κατευθύνει  τα νήματα της διδασκαλίας ανάλογα με τους ρυθμούς και το βαθμό  ανταπόκρισης  της τάξης.

 Επίσης  οι νέες τεχνολογίες  μπορούν να βοηθήσουν  στον τομέα της ορθής  ανάγνωσης, καθώς η αναγνωστική πρόσληψη είναι πολύ σημαντική. Μπορούμε  στο σπίτι μας χωρίς την πίεση και  άλλου είδους περιορισμούς να ηχογραφήσουμε  στον υπολογιστή μας μια επιμελημένη ανάγνωση και να την παρουσιάσουμε στους μαθητές μας με τη μορφή ενός μουσικού αρχείου mp3  ή  και να χρησιμοποιήσουμε τη φωνή του ίδιου του λογοτέχνη, εφόσον υπάρχει,  ή και την σωστή ανάγνωση ή απαγγελία από κάποιο ηθοποιό. Στόχος σε όλες τις περιπτώσεις  η καλύτερη πρόσληψη. Στο παιχνίδι της ανάγνωσης ή καλύτερα των πολλαπλών αναγνώσεων μπορούμε να εμπλέξουμε και τους μαθητές, αναθέτοντας στις ομάδες να  δημιουργήσουν και να παρουσιάσουν  κάποιο  αρχείο. Η  σχετική δραστηριότητα  είναι η εξής:

Επιλέξτε το τμήμα του κειμένου που σας άρεσε περισσότερο και προσπαθήστε να το αναγνώσετε σωστά χωρίς θεατρικό στόμφο, αναδεικνύοντας τα εσωτερικά στοιχεία του κειμένου. Δημιουργήατε ένα ηλεκτρονικό αρχείο , αφού πειραματιστούν όλα τα μέλη της ομάδας. παρατηρείτε διαφορές από ανάγνωση σε ανάγνωση; Που οφείλονται κατά τη γνώμη σας;

 Για τη διαδικασία της ανάγνωσης θα ήθελα  να  προσθέσω ότι ουσιαστικά  υπάρχει μια  άτυπη συνωμοσία – αν μπορούσα να το ονομάσω έτσι  -– μια  ανισότητα σε βάρος των μαθητών. Διαβάζουμε το κείμενο που εμείς έχουμε επιλέξει, και στο οποίο ενδεχομένως έχουμε ασκηθεί αρκετά.  και αναθέτουμε- συνήθως στους καλούς μαθητές είναι η αλήθεια -  να διαβάσουν κάποιο απόσπασμα που το βλέπουν για πρώτη φορά, με αποτέλεσμα να νιώθουν αμήχανοι ή και άβολα αν δεν  ανταποκριθούν επάξια  στις  προσδοκίες.

 Το λογισμικό ηχογράφησης που  προτείνεται  στο σενάριο  είναι το audacity που διατίθεται δωρεάν στο διαδίκτυο και είναι πολύ απλό  στη χρήση και με πολύ εντυπωσιακά αποτελέσματα. Μπορούμε επίσης να ζητήσουμε από τους μαθητές  να κάνουν και κάποια μουσική επένδυση στο απόσπασμά τους.  Για όσους είναι οπτικοί παρά ακουστικοί τύποι μπορεί το μουσικό αρχείο να συνοδεύεται και από ένα  συγχρονισμένο αρχείο power point  ώστε να προβάλλεται  ταυτόχρονα και  το κείμενο .

Μπορούν επίσης από το διαδίκτυο και από επιλεγμένες ιστοσελίδες να αντλήσουν πληροφορίες ιστορικού- φιλολογικού ενδιαφέροντος  και φωτογραφικό υλικό και να τα  παρουσιάσουν όλα αυτά   σε κάποιο πολυτροπικά κείμενο.

Η  μελέτη της γλώσσας και του ύφους μπορεί να γίνει πολύ πιο άνετα με τις νέες τεχνολογίες σε σχέση με τα συμβατικά μέσα. Μπορούμε ουσιαστικά να αποδομήσουμε το κείμενο, να κάνουμε μετρήσεις να εντοπίζουμε αναλογίες, συμμετρίες, γλωσσικές ιδιαιτερότητες, αλλά και να παραβιάσουμε τον αφηγηματικό άξονα δημιουργώντας εγκιβωτισμούς ή ανατρέποντάς τους να παίξουμε με τις λέξεις να αλλάξουμε τη σειρά τους και να δούμε τελικά πως όλο αυτό εκβάλλει στο τελικό αποτέλεσμα.

 Το τραγούδι  «αρκουδιάρης» με την αξέχαστη Βίκυ Μοσχολιού, γνωστό σε μας άγνωστο στους μαθητές, θα τους φανεί  πλέον  τόσο  γνωστό  και πολύ εύκολα  θα το συνδέσουν με τα δυο κείμενα. Το τραγούδι, ως γνωστόν, είναι ένα κειμενικό είδος με ιδιαίτερη απήχηση στους νέους.  Έτσι αναθέτουμε  στις ομάδες  πειραματισμούς πάνω στην κατασκευή τραγουδιών.

Η σχετική  δραστηριότητα του φύλλου εργασίας είναι η εξής:

« Από τη  συλλογή  «Θεσσαλικός κύκλος» του Γ. Μαρκόπουλου να ακούσετε και να παρουσιάσετε  στους συμμαθητές σας το τραγούδι «Αρκουδιάρης»  με τη Βϊκυ Μοσχολιού. Γράψτε 2 τετράστιχα  κουπλέ και ρεφρέν με αντίστοιχο θέμα κι αν το επιθυμείτε με αντίστοιχο ύφος.

  Στο επίμαχο ζήτημα  αν πρέπει να  μεταφερθούν στη δημοτική τα κείμενα της καθαρεύουσας, όπως του Παπαδιαμάντη και του Μητσάκη και αν αυτό θα έχει επιπτώσεις στο ύφος και στο τελικό αισθητικό αποτέλεσμα, μπορούν να πάρουν θέση οι μαθητές σφού αντλήσουν από το διαδίκτυο πληροφορίες σχετικές με το θέμα και   πειραματιστούν στο μετασχηματισμό ενός μικρού τμήματος και  στη συνέχεια να συγκρίνουν το αρχικό και το τελικό κείμενο. Αυτό μπορεί να γίνει σε ένα πίνακα Word με δυο στήλες, ώστε να επισημαίνονται εύκολα όλες οι μεταβολές.

   Επιγραμματικά αναφέρω 

Να κάνουν χρήση ηλεκτρονικών λεξικών ή και να συμπληρώσουν ή και να δημιουργήσουν  οι  ίδιοι ένα νέο  λήμμα.

Να  συλλέξουν εικόνες σχετικές και να τις πλαισιώσουν με την κατάλληλη λεζάντα

Να καταγράψουν σε ένα πίνακα τις λέξεις που τους έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση και να κατασκευάσουν  αλφαβητικούς και  ιεραρχικούς πίνακες.

Να αντλήσουν στοιχεία για το περιεχόμενο των όρων συμβολισμός και νατουραλισμός

Να  αναζητήσουν εκφράσεις  όπως  «έφαγε το ξύλο της Αρκούδας» και να πλέξουν πάνω σ΄ αυτές μια  μικρή ιστορία

Να αναζητήσουν πληροφορίες για τα Ελευσίνια Μυστήρια και αιτιολογήσουν τον τίτλο του ποιήματος «Ιερά Οδός». Να συγκρίνουν τη νέα με την αρχαία Ιερά οδό.

Να ενεργοποιήσουν τον ορθογράφο και παρατηρώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις να εντοπίσουν τις ιδιαιτερότητες της γλώσσας   του Σικελιανού.

Να εντοπίσουν   στοιχεία μακροπερίοδου λόγου  και να προσπαθήσουν να τον υποκαταστήσουν με βραχυπερίοδο, ώστε να  εντοπίσουν την υφολογική μεταβολή.

 Να  επεκτείνουν τη μελέτη τους  – σε πλαίσια διαθεματικής σύλληψης-   και  σε θέματα όπως :

Αρκούδα και κινηματογράφος (Χρυσή Άρκτος)

Αρκούδα στη μυθολογία και Αστρονομία (ασπίδα του Αχιλλέα. Μικρή και μεγάλη Άρκτος)

Αρκούδα και αρκουδιάρης στη λαϊκή παράδοση. Αναπαραστάσεις έθιμα

Αρκούδα και οικολογικές οργανώσεις (Αρκτούρος)

Η αρκούδα στα παραμύθια και ως παιδικό  παιχνίδι

Τέλος θα ήθελα να επισημάνω ότι στην εποχή του copy- paste και του “face book”, οι πειραματισμοί και η άσκηση  πάνω σε ένα λογοτέχνημα,   δεν αποτελούν  επ  ουδενί  ασέβεια προς το κείμενο –γιατί ακούγονται και τέτοιες απόψεις , αλλά συνιστούν  γόνιμη και  δημιουργική ενασχόληση με  σπουδαίο παιδευτικό αποτέλεσμα.

  Εν κατακλείδι  τις νέες τεχνολογίες δεν πρέπει να τις προσεγγίζουμε ούτε με τον υπερβολικό ενθουσιασμό του νεοφώτιστου, αλλά ούτε και με το δέος του αδαούς. Ούτε θεοποίηση ούτε δαιμονοποίηση.  προτείνουν εναλλακτικές διδακτικές στρατηγικές, λειτουργώντας συμπληρωματικά και όχι αποκλειστικά. διευκολύνουν το δάσκαλο, δεν τον υποκαθιστούν.. Ο δάσκαλος είναι αυτός που επιλέγει σε κάθε περίπτωση το πότε, το πού, το πώς και το γιατί. Στο το πνεύμα  αυτό  και στις κατευθύνσεις αυτές κινείται το  παρουσιαζόμενο βιβλίο της Σοφίας Νικολαΐδου   ικανοποιώντας  ταυτόχρονα και το πάγιο αίτημα η θεωρία να συνοδεύεται από πράξη.

                                                                                                                                                                               Σας ευχαριστώ

                                                                                               επιστροφή